Held in de hoofdrol

Bas Schepers wordt regelmatig aangezien voor journalist, of communicatieprofessional. Hij is er alleen niet voor opgeleid. Hij schrijft columns, haalt verhalen op en doceerde tot voor kort aan het ROC Aventus. Ook is hij eigenaar van de bedrijven Rode Draad! en het Heldenbureau. Verhalen van anderen houden hem bezig. Als zijn droom uitkomt, wil hij naar Rusland. Het is hoog tijd dat zijn eigen ‘story’ voor het voetlicht komt. Het verhaal van een ooit afgestudeerde fysiotherapeut, die nu zélf de hoofdrol speelt.

“Wat maakt dat mensen op een gesloten afdeling terechtkomen?”, vroeg Bas zich af als stagiair fysiotherapie in de psychiatrie. “Welk verhaal schuilt er achter lichamelijke klachten van patiënten?”, dacht hij, terwijl hij ruggen, knieën en schouders behandelde als fysiotherapeut. Verhalen weven een rode draad door zijn arbeidsverleden. De verhalen breien stukjes loopbaan aan elkaar, zonder een steek te laten vallen.

Rafelrand

Verdieping, schuilend achter ogenschijnlijke oppervlakkigheden, is wat Bas weet te raken met zijn verhalen. Het maakt niet uit wie hij spreekt, in welke rol hij zit, wat het verhaal ook is. Gedragscomponenten, rafelrandjes, hij is er gek op. Hij vertelt: “Als fysiotherapeut werkte ik veel met Rotterdamse mannen uit de zeevaart. Ze waren graag buiten en vertelden tijdens wandelingen honderduit over vroeger. Ik organiseerde wandelgroepen waarbij we ondertussen oefeningen deden. Ik zwom met mijn cliënten. Daar moest de organisatie aan wennen, want: dat was mijn taak toch niet?” Hij creëerde wel iets waardevols: verbinding.

Alarmbel

“Is het verhaal van Achmea wel het mijne?”, vroeg Bas zich af, na zes jaar dienstverband. Deze keer was híj degene die gezondheidsklachten kreeg: “Mijn energie werd minder door de werkdruk. Ik móest het wel bespreken, het voelde als 5 voor 12. Het werd gelukkig goed opgepakt, al zagen mijn collega’s het niet aankomen. Ik had een masker op en kon goed verbergen wat er van binnen speelde. Zijn directeur zei: “Bas, haal adem. Ik ken het. Het is tijd voor een pas op de plaats. Neem rust. Een oplossing bedenken we daarna.”

Vilans, een kennisinstituut dat zich richt op ondersteunen van zorgverleners bracht nieuwe mogelijkheden. Hij dook in de wereld van mantelzorg en vrijwilligerswerk in de zorg. Bas gaf  trainingen aan zorgprofessionals, ondersteunde teamleiders, organiseerde avonden voor mantelzorgers en naaste familie. Hij deed het met toewijding, de verhalen raakten hem het meest. Het vonkje in hem transformeerde in een knetterend vuur. “Ik luisterde naar de verhalen van vrijwilligers en mantelzorgers. Zij voelden de passie voor verhalen in mij vlammen. Ik volgde uiteindelijk bij Gigant een schrijfcursus. Het bleek een schot in de roos. Cursisten zeiden: “Hier moet je wat mee gaan doen!”. Met een glimlach van oor tot oor reed ik naar huis.”

Geest

“Als niemand het maar leest! Wat zullen mijn vrienden zeggen?”, dacht Bas toen hij zijn eerste tekst op Facebook publiceerde. De knop ging om toen een vriend zei: “Hé, wat gaaf man!” Bas schreef steeds meer columns. De groep lezers groeide en ze vroegen: wanneer komt de volgende?  De geest kwam pas echt uit de fles toen hij een leergang storytelling ging volgen. Alles kwam daar bij elkaar. Het was duidelijk. Bas vertelt over deze periode: “Na een goed gesprek met mijn vrouw besloot ik als zelfstandige te gaan werken. Na een jaar zouden we de balans opmaken. Zo ontstond in 2016 ‘De Rode Draad’ waarmee ik me richt ik op het schrijven van columns, het maken van organisatieverhalen en het geven van workshops over Storytelling in onderwijs en zorg.”

Superhelden

Het Heldenbureau ontstond dit jaar. Nóg een onderneming van Bas , geïnspireerd op zijn werk als docent bij ROC Aventus. Hij viel hier in voor een zieke collega: “Dat bleek leerzaam en spannend: aan de slag met een klas vol jongeren. Ik vroeg me af: hoe ga ik dit doen?  Als waarnemer van een zieke collega, op een manier zoals het curriculum vraagt? Of op mijn manier? Ik bouwde aan een relatie met de klas, zocht verbinding, dus vroeg hen: waar ligt jullie behoefte? Dit sloeg aan. Er ontstond vertrouwen, een andere sfeer, een andere dynamiek.

Ik werd gegrepen door hun verhalen, over keuzes die ze erg jong moesten maken. Maar ook door hoe wij als volwassenen daar tegenaan kijken. Het mbo heeft onterecht een negatief imago. Dat wilde ik veranderen. Maar hoe? Ik begon met een reeks columns: “#indeklasvanBas”. De leerling staat in deze reeks met zijn verhaal in het middelpunt. Gericht op het positieve, bijvoorbeeld: het moment dat een leerling míj iets leerde. Steeds met een onderzoekende houding, door vragen stellen: wat maakt dat die leerling zo boos reageert op mij? Mogen we elkaar niet, heeft hij te weinig slaap gehad? Zei ik misschien iets dat hem herinnerde aan zijn vader? Heeft hij een incassobureau in zijn nek? Je daarin verdiepen is een eerste stap.

Door vervolgens in te gaan op hun verhalen kun je veel betekenen als docent. Soms is een kort gesprek, een luisterend oor al genoeg. De columns slaan aan. Binnen en buiten de muren van school.”

Heldenbieb

De Heldenbibliotheek heeft een prominente plek op de website van het Heldenbureau: een kleurrijke verzameling verhalen van studenten, docenten en scholen waarin heldendom een plek heeft. Die verhalen haalt Bas zelf op. Bijvoorbeeld het (1^e) verhaal van Henk, die na omscholing de overstap maakt van retail naar docent in het onderwijs.

Little Ladyheroes

Ik heb twee jonge dochters, ze zitten allebei op de basisschool. Lieve meiden die goed meekomen, maar ook meteen in een systeem zitten. Een grafiek met scores kwam als eerste op tafel bij het tienminutengesprek van zijn jongste dochter. Ik wilde alleen maar weten hoe het met mijn dochter ging op school. Speelt ze op het schoolplein? Waar liggen haar interesses? Er wordt al snel gecheckt of een kind een denker of een doener is. Hét kenmerk van de prestatiemaatschappij. Als ik een steentje kan bijdragen om het denken en doen weer bij elkaar te brengen, door het verwoorden en vertellen van verhalen, dan zou ik dat heel gaaf vinden.”

Droom

Bas gelooft in de magie van verhalen vertellen, dat is duidelijk. Maar wat is nu zijn droom? Zonder nadenken antwoordt hij: “Het vertellen van verhalen is nu gericht op het (v)mbo, omdat ik daar middenin zit. Mijn droom is dat het ophalen en vertellen van verhalen zich uitbreidt naar het hbo, het wo, maar ook naar het primaire onderwijs. Geweldig zou dat zijn. Het denken en doen weer met elkaar verbinden. Ik droom ervan dat over de volle breedte van het onderwijs het besef komt dat deze twee items onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Dat het lezen en horen van verhalen aanzet tot verbinding zoeken met elkaar, het doorbreken van schotten. Dát wil ik bereiken.

Ik droom ook over het Heldenbureau als netwerkorganisatie waarin verschillende partners participeren: mensen die aanvullende kwaliteiten hebben. Elkaar positief versterken, werkend aan hetzelfde doel.  Als mijn droom uitkomt, dan betekent dit dat storytelling in het onderwijs het verschil maakt. Het Heldenbureau is nu gestart vanuit Apeldoorn. Hoe mooi zou het zijn als dit uitbreidt naar andere plaatsen? Dat scholen bij elkaar  komen luisteren omdat ze zich afvragen: “Hoe doen jullie dat?” Dat het Heldenbureau van Nederland wordt.” De eerste projecten in Rotterdam en de omgeving van Leiden lopen al, dus een eerste stap is er.

Rusland

Bestemmingen als Nieuw Zeeland, of een warme plek, met hagelwitte stranden en azuurblauwe zee, wie droomt daar niet van? Nou, Bas dus. Hij wil naar Rusland. Hoe hij daarbij komt? “Als kind voetbalde ik graag. Een vriendje van me had een rood shirt met ‘CCCP’ erop. Dat vond ik zó fascinerend. Ik kom uit 1976, dus de val van de muur en de koude oorlog heb ik bewust meegekregen. Alles wat zich achter die muur afspeelde, betekende dood en verderf.

Gericht op storytelling ging ik meer lezen. Het vergroot je inzicht in (de verschillen tussen) schrijvers en boeken. De boeken van Tsjechov vind ik erg interessant. Ik las ook over Poetin, het tsaargebeuren, Karel de Grote. Verhalen hebben ook in Rusland een prominente plek. De beeldvorming van Rusland is niet zo positief: Nederland doet het goed, Rusland fout. Het heeft te maken met wat je kent van de ander. Als je je erin verdiept door het lezen van verhalen, krijg je een genuanceerder beeld. Als je het een Rus vraagt: die wil iemand die beslist. Poetin zal nooit zeggen: “Daar denk ik nog even over na”. Dat heeft met hun achtergrond te maken. Storytelling stelt je in staat om vanuit jezelf betekenis te geven aan uiteenlopende thema’s. Dat maakt het extra waardevol.

Storytelling, Rode Draad!, het Heldenbureau, zorg, onderwijs, Rusland. Onderwerpen die weinig met elkaar van doen lijken te hebben. Luisterend naar Bas, passen deze puzzelstukken in elkaar.

Wil jij een verhaal delen over onderwijs? Neem dan contact op met het Heldenbureau.

Door: Trix Hofman, No Trix Communicatie (www.notrix.nl)

STAP UIT DE SCHADUW

Verstopt potentieel bevrijden en psychische kwetsbaarheid bespreekbaar maken. Veiligheid creëren waardoor talent zich ontwikkelt, groeit en bloeit als een uitbundig boeket bloemen. Prachtig met al haar geuren en kleuren. Diversiteit is een aanvulling, het woord ‘beperking’ bestaat niet meer. Een inclusieve werkomgeving waar je denkt in mogelijkheden. Je wordt geaccepteerd om wie je bent en wat je kunt. Je durft open te zijn, bent verzekerd van een solide basis die rust op de pijlers vertrouwen en veiligheid. Is dit een droom?

Het klinkt zo mooi als je dit leest. Zie je het voor je, voel je het? Zwevend op een zachte wolk, een gelukzalige blik in je ogen, in een zonnige wereld waarin iedereen elkaar begrijpt, mild is voor de ander, vol begrip en zonder oordelen. Waar lieflijke harpmuziek op de achtergrond je oren streelt… Oké. En dan nu rap van die wolk af. Weer met beide benen op de grond? Als het leven er écht zo uitzag, dan waren Jan Anne Kalkhoven en Renate Stamsnieder nu geen eigenaar van hun bedrijf ‘Vier de Verschillen’.

Ik zit met Jan Anne en Renate aan het begin (let op de woordkeus, dus niet: ‘het einde’) van een lange, rechthoekige tafel in een grand café. De deur is net van het slot gehaald. Het is ochtend, we zijn nog de enige gasten. De omgeving is passend: verschillende creatieve, kleurrijke en kunstzinnige uitingen hangen aan de muur. Afkomstig van mensen die hun talenten laten zien. En juist dat is wat dit duo wil bereiken: talenten uit de schaduw halen en in het licht zetten. Niet langer verstoppen, maar er trots op zijn. De wereld mist zoveel moois als dit geen ruimte krijgt.

De ontmoeting

Jan Anne en Renate ontmoeten elkaar als ze beide in loondienst werken bij de Rijksoverheid een aantal jaren geleden. Jan Anne heeft sinds 9 jaar de diagnose ADD. De diagnose was voor hem een toevoeging. Hij begreep zichzelf daardoor beter. Toen hij eenmaal zover was, onthulde hij aan zijn leidinggevende dat hij ADD heeft. Hij had de intentie meer begrip en openheid te creëren door helder te zijn over zijn kwaliteiten en ontwikkelpunten en de onderliggende oorzaak hiervan. Als reactie krijgt hij een figuurlijke deur recht in zijn gezicht dichtgesmeten. Hij moest maar eens serieus gaan nadenken over zijn loopbaan. Bij zijn collega’s vindt hij gelukkig wel gehoor. Het levert veel ‘aha’-momenten op. Duidelijk wordt waarom hij op bepaalde punten sneller is dan gemiddeld en op sommige punten juist minder snel.

Samen sterk

Jan Anne komt in aanraking met Samen sterk zonder Stigma: een groep ambassadeurs die werkt aan een samenleving waarin psychische problematiek bespreekbaar is. Hij besluit informatie hierover te sturen naar zoveel mogelijk mensen die hij kent. Er komen nul reacties op. Dat was het moment dat hij besloot er zelf wat aan te doen. Op zijn werk creëert hij de community ‘Hier ben ik’ op het interne sociale digitale platform. Hij ontmoet Renate die ‘Food for thought’ had opgericht. Beiden dus aan de slag met een beweging en een vergelijkbaar doel. Zo kwamen ze tot elkaar. Ze mailden, raakten in gesprek en Renate zegt tegen Jan Anne: “Je wilt dus de verschillen vieren.” Ja, dat was het. Dat ís het.

Vier de Verschillen?

Juist, dat. Een beweging en onderneming die verschillen niet zien als een tekortkoming, maar als aanvulling. Omdenken, dus. Zoals Jan Anne en Renate zelf omschrijven: “Vier de Verschillen is een beweging naar meer openheid over psychische kwetsbaarheid op de werkvloer.”

Ze begonnen met niets en startten een werkgroep met mensen waarvan ze wisten dat die gemotiveerd waren om mee te helpen. In eerste instantie waren dat mensen die vanuit hun functie raakvlakken hebben met psychische kwetsbaarheid. Later bleek dat ze tegen angsten aanliepen van de organisatie. Het onbekende, het ‘niet weten’. Maar ze zetten door, wilden hoe dan ook iets doen, al was er geen budget. Veel gesprekken later met managers vertrouwden ze hun plan toe aan papier. Dat bleek te werken. Ze kregen zelfs een budget waar ze verder mee konden.

Energie

Jan Anne en Renate beginnen te stralen als ze vertellen over de eerste bijeenkomst die ze organiseren. Enthousiast vertellen ze er over en maken regelmatig elkaars zinnen af. “Ken je de documentaire ‘Ver van Daan?’ Het gaat over de 9-jarige Roderik die ontdekt dat zijn vader manisch-depressief is. Die lieten we zien tijdens de bijeenkomst. Er waren 250 aanmeldingen. We hadden trainingen, workshops, er hing een heel fijne energie. De openheid die mensen lieten zien, die inspireert enorm.” Vier de Verschillen stond op de kaart. Het management zag dit ook en zij ondersteunen dit initiatief. Met vallen en opstaan is het een succes geworden. Voor en door medewerkers.

Ze kijken met een voldaan gevoel terug op die dag. Maar is daarmee een duurzame verandering gewaarborgd? Nee. Het is een begin. Ga je voor duurzaam, dan moet er meer gebeuren. Ze organiseerden daarom:

• inspiration boosts,
• trainingen,
• teambuildingsessies.

Renate: “In 2017 stonden er 15 ervaringsdeskundigen op het podium die een stukje van hun persoonlijke verhaal vertelden aan het publiek. Daar is nogal wat lef voor nodig. Vanaf het podium werd de vraag gesteld: “Zijn hier nog meer ervaringsdeskundigen aanwezig?” Vijf mensen stonden op. Een kippenvelmoment.”

Renate klapt haar laptop open en laat een video zien. Enkele mensen met een psychische kwetsbaarheid komen aan het woord en vertellen wat ‘Vier de Verschillen’ voor hen betekent. Jan Anne en Renate zijn het er over eens: “Je moet er aan toe zijn om er open over te vertellen. Niet iedereen is zover of wil dat. Er is geen goed of fout.”

Ingewikkeld

Jan Anne: “Open zijn over je psychische kwetsbaarheid levert veel moois op. Maar ik heb ook meegemaakt dat mensen me ‘gehandicapt’ noemden. Of dat iemand me probeerde te overtuigen dat mijn diagnose niet juist is, dat het niet zo is wat ik heb. De waarheid bestaat eigenlijk niet. Er zijn namelijk onderzoeken die diagnoses onderschrijven en ook die het ontkrachten. Het gaat hier niet om gelijk krijgen. Het gaat om de persoon die je tegenover je hebt. Die wil gehoord worden, die wil dat je naast hem gaat staan.”

Droom

Jan Anne en Renate dromen over dat iedereen zichzelf mag zijn, dat verschillen er mogen zijn en worden benut. Dat is bij hun gezamenlijke werkgever gelukt. Een stukje droom ging in vervulling. Alleen is dat niet genoeg. Hoe mooi en hoe groots al, het is een druppel op een gloeiende plaat. Jan Anne en Renate besluiten in juni 2017 een onderneming op te zetten die deze positieve beweging de wereld in helpt. Het heet, hoe kan het ook anders: ’Vier de Verschillen’.

Het bedrijf heeft voor henzelf een bijna heilzame werking, omdat ze met dit initiatief meer zichtbaar worden. Het is van hen en daardoor ontstaat ruimte om hun eigen ziel en zaligheid erin te leggen. Renate vertelt: “Ik word zelf steeds meer open en ervaar daardoor meer verbinding. Het is een proces. Bij psychische kwetsbaarheid dacht ik altijd: “Dat ben ik niet.” Ik zorgde voor een veilige afstand. Wilde wel meehelpen aan Vier de Verschillen, want ik vind het een mooie droom. Gaandeweg kwam ik er achter dat ik gevoelig ben. Dat is ook een soort psychische kwetsbaarheid. Het is voor iedereen goed om open te zijn. Je leert zo jezelf kennen en je talenten te ontdekken. Intussen voel ik me een onderdeel van Vier de Verschillen.”

Jan Anne: “43% van de mensen heeft te maken met psychische kwetsbaarheid. Dat mag er zijn. Je bent dan niet afgeschreven en hebt net als ieder ander waarde voor de maatschappij. Dat lukt vooral als je er open over durft te zijn. Het gaat juist om de overige 57%. Als die ook open kan zijn, zeker over dit onderwerp, dan bereik je samen zoveel meer. Iedereen draagt iets bijzonders en waardevols met zich mee. Als dat verbindt, ontstaat energie en kracht.”

Hoe nu verder?

Inmiddels heeft Renate ontslag genomen en zich volledig gestort op hun onderneming Vier de Verschillen. Jan Anne werkt zowel in loondienst als voor Vier de Verschillen. Hun droom is het succes van Vier de Verschillen verder brengen. Ze zijn nu bezig om het onder de aandacht te brengen buiten hun destijds gezamenlijke werkgever. Ervaring leert dat bij non-profitorganisaties meer ruimte is voor dit initiatief. Commerciële organisaties hebben nu eenmaal een andere cultuur.

Renate: “Het is vaak een blinde vlek: mensen denken dat de groep met psychische kwetsbaarheden extra aandacht behoeft. Alleen draait het daar niet om. Het gaat om begrip. Vaak denkt men aan ‘ernstige gevallen’, arbeidsbeperkten. Termen die vervelend in de oren klinken.” Het klinkt inderdaad belastend. Het maakt klein. Vier de Verschillen brengt juist een positieve bottom-up beweging op de werkvloer. Voor en door medewerkers die krachten bundelen voor een inclusieve werkvloer. Op weg naar een inclusieve samenleving.

Klik hier als je meer wilt weten over Vier de Verschillen.

Door: Trix Hofman, No Trix Communicatie (www.notrix.nl)